نقش چندين عامل در دستيابي به موفقيت چنان موثر است كه افراد خواهان پيروزي چاره اي ندارند جز اينكه آنها را بشناسند و مورد مطالعه دقيق قرار دهند و حاصل يافته هاي خود را به كار گيرند. يكي از اين عوامل كليدي «وقت» مي باشد. مقصود از وقت در اينجا پاره اي از آن مقطع زماني است كه از تولد تا پايان زندگي هر انساني را در برمي گيرد. وقت براي همه افراد ارزش و اهميت يكساني ندارد. بسياري آن را چنان به باد مي دهند كه انگار هميشه زنده اند. و گروهي كه بيشتر گراميش مي دارند آن را با پول و طلا همسنگ مي شمارند. به نظر مي رسد كه حتي اين گروه از ياد مي برند كه پول و طلا را مي توان دوباره به دست آورد اما وقت از دست رفته را نمي توان با تمام پول وطلاهاي دنيا بازگرداند. اين هديه بزرگ يكي از با ارزش ترين و گرانقدرترين منابع و سرمايه هاي بالقوه ما انسانها مي باشد. بديهي است كه بودنمان و همه آنچه را كه مي خواهيم انجام دهيم، بشويم و داشته باشيم تنها با داشتن وقت امكان پذيرست. بدون استفاده از ساعت ها، روزها، هفته ها، ماه ها و سالهاي عمرمان نمي توانيم ياد بگيرم، خدمت كنيم، بيافرينيم، مهر بورزيم، صاحب چيزي بشويم يا از آنچه كه موجود است بهره برگيريم. اين سرمايه بزرگ كه بستر هستي و زمينه همه فعاليت هايمان مي باشد، همچون امانتي است كه اگر ناگهاني هم ربوده نشود، سرانجام پس گرفته خواهد شد. اين منبع كم ياب كه حتي ثانيه اش نيز مي تواند فرصت زندگي، پيام رساني،درخشش و اثرگذاري فراهم كند، (به مسابقات المپيك توجه كنيد) تنها مدت كوتاهي دراختيارماست. كوتاهي آن تا آنجا حقيقي است كه حتي مادران دلسوز هم براي فرزندان دلبندشان عمر صد و بيست ساله آرزو مي كنند نه بيشتر!؟ براساس اين حقايق، داشتن آگاهي از ارزش وقت، جلوگيري از به هدر رفتنش، و به كارگيري شايسته آن درجهت رسيدن به آرزوها سومين راز پيروزي مي باشد. انساني كه به اين راز پي ببرد و خواهان موفقيت باشد، جست و جو و مطالعه زمينه جلوگيري از اتلاف وقت و استفاده درست از آن را جزء آموزش هاي اوليه و مقدمات كار خود قرار مي دهد. براي استفاده شايسته از وقت اولين قدم را آنگاه برمي داريم كه فعاليت هاي روزانه خود را مورد مطالعه قرار مي دهيم. با اين بررسي مي خواهيم كه وضع موجودتان را بدانيد، عادت كاري خود را بشناسيم و دريابيم كه با چه تغييرات و يادگيري هايي مي توانيم به وضع مطلوب برسيم.
انجام كارهاي زير ما را در رسيدن به اين مقصود كمك مي كند:

- يك يا دو هفته اي فعاليت هاي ساعات بيداري خود را بررسي كنيم تا ببينيم چه مقدار از وقتمان صرف چه كارهايي مي شود. حاصل بررسي را درجدولي يادداشت كنيم.
- كارها، روابط، سرگرمي ها، تلفن ها، درفكر فرورفتن ها، بحث و جدل ها، سرگرمي هاي رايانه اي، دنبال كاغذ يا پرونده اي گشتن ها، نحوه استراحت و كليه فعاليت هايتان را درطول اين مدت مورد مطالعه قرار دهيم و ببينيم با حذف كردن و يا كاهش دادن كدام يك مي توانيم بيشتر به كار با ارزش تر خود بپـردازيم و بر بازدهي خود بيفزاييم.
- با توجه به اطلاعاتي كه به دست آورده ايم، نظم لازم را در محيط يا ميز كارمان بوجود آوريم، فعاليت هاي مهم و دنباله دار و بلند مدت خود را كه براي رسيدن به هدفتان لازمند بنويسيم و به فعاليت هاي كوچكتري تقسيم كنيم. سپس ترتيب اين فعاليت ها، منابع و مدت و تاريخ اجرايشان را تخمين بزنيم و در دفتري يادداشت كنيم.
- از اين فعاليت هاي كوچك شده، برنامه ماهانه، هفتگي و روزانه بسازيم و براي اجرا در تقويمي وارد كنيم. درپايان هر روز ليستي از كارهايي كه بايد روز بعد انجام شود، تهيه نماييم و درمحل كار و معرض ديدتان قرار دهيم.
- سعي كنيد تا كارهاي روزانه را حتما طبق برنامه و به ترتيب اولويت انجام دهيم. عادت كنيم كه اگر در طول روز وضع غير منتظره اي پيش آمد و كار برنامه ريزي شده انجام نشد، آن را روز بعد يا در طول همان هفته بانجام رسانيم.
- در پايان هر هفته كارهاي انجام شده را با برنامه نوشته شده و برنامه كلي مقايسه كنيم تا اگر تغييري لازم است انجام دهيم و از پيشرفت خود اطمينان حاصل كنيم.
- اگر درپايان هفته خوب كار كرده و پيشرفت داشته ايم، با ديدار از يك خويشاوند يا دوست، خواندن يك كتاب جالب، ديدن يك فيلم، تماشاي يك مسابقه ورزشي، يا هر فعاليت ساده اي كه به ما لذت مي دهد به خودمان پاداش دهيم.

لزومي ندارد كه فقط ديگران به ما پاداش دهند. آن ها ممكن است اشتباه كنند ولي ما خودمان مي دانيم كه چه وقت سزاوار پاداش مي باشيم. دادن پاداش مشروط به خود را آزمايش كنيم. خواهيم ديد كه، روش موثري براي كارآمدتر شدن است. خلاف آن هم صادق است. تنبل ها تنبل تر مي شوند چون بدون آنكه كار مفيدي ارائه دهند. ديگران به آنها يا آنها به خودشان پاداش مي دهند!! به طور كلي شناخت ويژگي هاي خود، سالم و ورزيده ماندن، داشتن هدف ارزشمند و روشن، منظم بودن و سامان بخشيدن به وسايل و مدارك محيط كار، مشخص كردن كارهاي مهم ماهانه، هفتگي و روزانه، انجام دادن كارهاي مهم هر روز در همان روز، عقب نينداختن تصميم گيري، نپذيرفتن كار و مسئوليت هاي ديگران، «نه» گفتن به فعاليت هاي بي حاصل يا كارهايي كه ما را به هدفمان نزديك تر نمي كند، محول كردن بعضي از كارها در صورت امكان، استفاده از فاصله هاي زماني كوتاه مثل وقتي كه از خانه به محل كار يا دانشگاه رفت و آمد مي كنيم، و پاداش دادن به خود آنگاه كه سزاوارش هستيم، بعضي از راههاي موثر براي جلوگيري از اتلاف وقت و استفاده بيشتر از آن مي باشند. حال اگر موارد ذكر شده را دوباره بخوانيد خواهيد ديد كه شما در «وقت» تغييري ايجاد نمي كنيد، بلكه با ايجاد تغييرات لازم در رفتارهاي خودتان از وقت موجود بهره بيشتري مي بريد. حقيقت اين است كه وقت را نمي توان افزايش داد و نمي توان اداره كرد. وقت همچون رودخانه اي درحال گذراست. رودخانه اي كه نمي توان جريانش را متوقف ساخت، بر آن سدي بست يا منحرفش كرد. ما مي توانيم آگاهانه و فعالانه از اين رودخانه براي شنا كردن، ماهي گرفتن، قايقراني و گردش توربين هاي مختلف استفاده كنيم، يا همچون ناظري بي منظور گذران آن را به تماشا بنشينيم. يادمان باشد كه ما ابزارهاي پيروزي يعني توانايي تفكر، قدرت گزينش و امكان عمل را در اختيار داريم. اجازه ندهيم تفكر، گزينش و يا عمل اشتباه، پيروزي مان را به تعويق اندازد، انتخاب ما در همه موارد به ويژه در مورد چگونگي گذران وقت بايد پيوسته وابسته به رسالتي باشد كه براي خود رقم زده ايم و هدف هاي ارزنده اي كه براساس اين رسالت براي خود ساخته ايم.

دكتر داريوش دهقان