سه سفره ضیافت عظمت ماه مبارک رمضان عظمت ماه رمضان, ماه فرصت آشتی با خدا, ماه آشتی با خدا, فضیلت ماه رمضان. ماه رمضان, ماه فرصت یابی, ماه فرصت تقویت اراده, ماه فرصت نظم و برنامه ریزی

سفره های رحمت در ماه رمضان بر همگان گسترده است و مزاحمان و شیاطین در غل و زنجیرند، ولی هر كس در كنار سفره ای می نشیند.
بلبل به باغ و جغد به ویرانه تاخته    //   هر كس بقدرِ همّت خود خانه ساخته
بوستانی بهشت گونه را در نظر بگیرید كه پر از نعمت و باغ و راغ و چشمه سار و كهسار و... باشد. ولی هر جانداری جایی قرار می گیرد و توشه ای بر می گیرد.
1. مرغانی در ظرافت و لطافت و طراوت و زیبایی گلها، جمال و جلال حق را می نگرند ـ و غافل از اشتغال به شكم و شهوت ـ به ذكر و ثنای حق می پردازند.
هر كس به زبانی سخن مدح تو گوید بلبل به غزلخوانی و قُمری به ترانه
2. زنبور عسل پیوسته، از شهد شیرین گلها گزینش می كند.
3. مور و موش حریصانه به گردآوری گردو و بادام و حبوبات سرگرمند.
4. چارپایانی چون گاو، رو به طبیعت و سر به زیر و چهار چشمی در چم چیدن علفها هستند.
5. كرمها و مارها به خوراك خاك خوشند.
6. اردك و مرغابی سر در لجنها، و كثافتها در پی كرمند.
7. عنكبوتها دایم در بندِ ایجاد صد دام برای به بند كشیدن حشراتِ بی بندوبار و بی گناهند. و....
مائده میهمانی ـ در واقع ـ یكی است و این ماییم كه هر كدام، بر گوشه ای می نشینیم و به قدر ظرفیتِ ظرفِ همّت خود، برداشت می كنیم. گر گدا كاهل بود تقصیر صاحبخانه چیست؟
 

انجام دادن مستحبات باعث افزایش و ترك مكروهات مانع كاهش ثواب است
 
سفره اوّل: احكام
این سفره ویژه كسانی است كه از نُه چیز (مبطلات) اجتناب می كنند: خوردن و آشامیدن؛ جماع، استمنا، دروغ بستن به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و جانشینان او علیهم السلام؛ رساندن غبار غلیظ به حلق؛ فرو بردن تمام سر در آب؛ باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح؛ اماله با مایعات؛ قی كردن در صورتی كه از روی عمد باشد. ¹
با رعایت این مسئله، تكلیف ساقط است و قضای روزه بر عهده نمی آید. از طرفی هر كه نامش مسلمان است در این میدان هست، حتی امویان و خوارج نهروان.

سفره دوم: آداب
برخی همّت می كنند و مستحباتِ ماه صیام را نیز به جا می آورند و از چیزهایی كه برای روزه دار مكروه است دوری می كنند. اموری مثل: ریختن دارو در چشم، سرمه كشیدن (اگر بو یا مزه اش به حلق برسد) ، هر چه باعث ضعفِ بدن شود (مثل حمام رفتن و خون گرفتن) ، بوییدن گیاهان معطّر، استعمال شیاف،تر كردن پوشش، مسواك با چوب تر، برخی از مقدّمات آمیزش بویژه برای جوانان، و....
انجام دادن مستحبات باعث افزایش   و ترك مكروهات مانع كاهش ثواب است.
آداب و مستحبات در كتابهایی چون مفاتیح الجنان، اقبال سید بن طاووس، حلیة المتقین، گنجینه آداب اسلامی، نوشته استاد محمد رضا آشتیانی، اخلاق از محمود اكبری و... آمده است و اینك تبركا روایاتی را نقل می كنیم:
ابو بصیر گوید: از امام صادق علیه السلام از سفر ماه مبارك رمضان پرسیدم، فرمودند: «نه، مگر در مواردی كه به آگاهیت می رسانم: سفر مكّه، جهاد در راه خدا یا مالی كه می ترسی نابود گردد، یا برای بدرقه برادر دینی.» ²
امام علی علیه السلام فرمودند: «لا یدخُلُ الصّائِمُ الْحَمّامَ، وَ لا یحْتَجِمُ؛ ³روزه دار وارد حمام نشود و حجامت نكند.»
شخصی به محضر امیرمؤمنان علیه السلام رسید و پرسید: وقتی روزه ام، می توانم همسرم را ببوسم؟
حضرت فرمودند: «عِفَّ صَوْمَكَ؛ فَإنَّ بَدْءَ الْقِتالِ اللِّطامُ؛ ⁴روزه ات را نگه دار؛ زیرا آغاز درگیری و جنگ با یك سیلی است.»
این تعبیر كنایه ای است، نظیر شعر سعدی:
سرِ چشمه، شاید گرفتن به بیل  //  چو پُر شد نشاید گذشتن به پیل

سفره سوم: پذیرش روزه و پرهیز از گناه
در این مرحله كسانی قرار دارند كه از پُل صحت و پلّه ثواب گذشته و به قلّه بندگی رسیده اند؛ قرآن را نسخه شفای قلب و عبادت را ورزشگاه روح می دانند؛ در یك كلمه، خطبه متقین نهج البلاغه، زیبنده اندام اینان است.
آنها دریافته اند كه نمازِ بی حضور، پیاز است «ویلٌ للمُصَلّین» و روزه نامقبول، گرسنگی دراز و با ناز.
از ترسِ تطویل، به همین، بسنده و به روایات پرداخته می شود.
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «مَن صامَ شهرَ رَمَضانَ إیمانا و احْتِسابا، وَ كَفَّ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ لِسانَهُ عَنِ النّاسِ، قَبِلَ اللّه صَوْمَهُ و غَفَرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ و ما تَأخَّرَ، و أعطاهُ ثَوابَ الصّابِرینَ؛  ⁵ هر كه از روی ایمان و تحمّل سختی برای رضای خدا روزه بدارد و چشم و گوش و زبان خویش را از [آزار [مردم نگهدارد، خدا روزه اش را قبول كند و گناه قدیم و جدیدش را ببخشاید و ثواب صابرانش عطا نماید.»
امام علی علیه السلام فرمودند: «الصّیامُ اجْتِنابُ المَحارِمِ؛ كَما یمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعامِ و الشَّرابِ؛ روزه دوری از گناهان است؛ همان گونه كه انسان از خوراك و نوشیدنی خودداری می كند.» ⁶
حضرت امام باقر علیه السلام می فرماید: رسول خدا صلی الله علیه و آله به جابر بن عبدالله فرمودند: «ای جابر! اینك ماه رمضان است، هر كه روزش را روزه بدارد و پاسی از شبش را شب زنده داری كند و عفّت شكم و شهوت و زبانش را نگهدارد، از گناهانش بدر آید، آن سان كه از ماه رمضان بیرون می شود.
جابر گفت: یا رسول الله، چه حدیث جالبی! آن گاه پیامبر فرمود: ای جابر! چقدر رعایت این شرائط دشوار است. ⁷

انحراف سیاسی و روزه
امام صادق علیه السلام می فرماید: «لا صِیامَ لِمَنْ عَصی الاْءمامَ؛ كسی كه امام و رهبر را نافرمانی كند، روزه ندارد.» ⁸

روزه و غیبت
هشت روایت در باره باطل شدن روزه با غیبت رسیده است. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:«إذَا اغْتَابَ الصّائِمُ أفْطَرَ؛ هر گاه روزه دار غیبت كند روزه اش را خورده است.» ⁹ نیز می فرماید: «مَن اغْتابَ اِمْرَأً مُسْلِما بطَلَ صَوْمُهُ و نُقِضَ وُضُوؤُهُ؛ هر كه غیبت مسلمانی كند، روزه و وضویش باطل می گردد.» ¹⁰

سراشیبی گناه
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:«مَنْ تَأَمَّلَ خَلْفَ اِمْرأَةٍ حَتّی یتَبَینَ لَه حَجْمُ عِظامِها مِن وَراءِ ثِیابِها و هُوَ صائِمٌ، فَقَد أَفطَرَ؛  ¹¹  ر روزه داری كه پشت سر زنی خیره شود تا برآمدگی اندامهایش از زیر لباسها نمایان و واضح گردد، قطعا روزه اش را باطل كرده است.»
امام علی علیه السلام فرمود: در حدیث معراج آمده است: خدای تعالی به پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «یا أَحْمَدُ، لَیسَ شَی ءٌ مِنَ العبادَةِ أحَبَّ اِلَی مِنَ الصَّمْتِ وَ الصَّوْمِ؛ فَمَنْ صامَ وَلَمْ یحْفَظْ لِسانَهُ كانَ كَمَنْ قَامَ وَلَمْ یقْرَأ فی صَلاتِهِ، فَاُعطِیهِ أجْرَ الْقِیامِ ولَمْ اُعطِیهِ أجْرَ العابِدینَ؛  ¹²  ای احمد! هیچ عبادتی در پیشگاه من محبوبتر از سكوت و روزه نیست؛ پس آنكه روزه بدارد و زبانش را نگه ندارد بسان كسی است كه نماز بپا دارد ولی در نماز قرآن نخواند كه در نتیجه اجر نماز به او می دهم ولی پاداش عبادت كنندگان را به او نمی دهم.»

پرهیز از فحّاشی
حضرت امام صادق علیه السلام می فرماید: پدرم فرمود: «پیامبر خدا صلی الله علیه و آله از زنی روزه دار شنید كه به جاریه اش فحش می داد. پس دستور داد طعامی فراهم شد و به آن زن فرمود: بخور، پاسخ دا د: ای رسول خدا! من روزه ام. آنگاه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «كَیفَ تَكُونینَ صائِمَةً و قَد سَبَبْتِ جارِیتَكِ؟ إنَّ الصَّوْمَ لَیسَ مِن الطَّعامِ وَ الشَّرابِ، و إنَّما جَعَلَ اللّهُ ذلكَ حِجابا عن سِواهُما مِنَ الفواحِشِ مِن الفِعلِ وَ القَولِ یفْطِرُ الصّائِمَ. ما أقَلَّ الصُّوّامَ و أكثَرَ الجُوّاعَ؛ ¹³ تو چه روزه داری هستی كه به جاریه و كنیزت فحش دادی؟ براستی كه روزه، خودداری از خوراك و آشامیدنی نیست. فقط و فقط خداوند آن [نخوردن و نیاشامیدن] را به عنوان مانعی از سایر زشتیهای گفتاری و رفتاری قرار داده است، زشتیهایی كه روزه صائم را می شكند. چقدر روزه داران [واقعی] اندك و گرسنگان فراوانند.»

دروغ و ظلم
حضرت امام باقر علیه السلام می فرماید:«إنَّ الكَذِبَةَ لَیفطِرُ الصِّیامَ، و النَظْرَةَ بَعْدَ النَظْرَةِ، و الظُّلْمَ كُلَّهُ، قَلیلَهُ وَ كَثیرَهُ؛ ¹⁴ یك دروغ روزه را می شكند و یك نگاه به نامحرم پس از نگاهِ اوّل [كه اتفاقی و غیر ارادی است] و هرگونه ستم ـ چه كم و چه زیاد ـ روزه را باطل می كند.»

ترمز گناه
امام سجاد علیه السلام در بیان حقّ روزه، می فرماید: «حَقُّ الصَّومِ أن تَعْلَمَ أَنَّهُ حِجابٌ ضَرَبَهُ اللّهُ عَزَّوَجَلّ عَلی لِسانِكَ وَ سَمْعِكَ و بَصَرِكَ وَ بطْنِكَ وَ فَرْجِكَ؛ لِیسْتُرَكَ بِهِ مِنَ النّارِ، فَاِنْ تَرَكْتَ الصَّوْمَ خَرَقْتَ سِتْرَ اللّهِ عَلَیكَ؛ ¹⁵
و حقّ روزه این است كه بدانی روزه حجاب [و ترمزی] است كه خدای عزّوجلّ بر زبانت و چشم و گوشت و شكم و دامنت قرار داده است تا به وسیله آن تو را از آتش جهنم حفظ و پوشیده بدارد. اگر چنین روزه ای را رها كردی، پوشش الهی خودت را پاره كرده ای.»
 

علی اسفیدواجانی

پی نوشت:
 

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره59.