سیر و سفر
مناسبت های خاصّ
دقیق و مستند بدانیم.
حکایت های شنیدنی و ...
شعر سروده هایی از شاعران
دل نوشته ها و دل گویه های ادبی

قداست و بركات بسم الله
جمله «بسم الله الرّحمن الرّحيم» 114 بار بر پيامبر اكرم(ص) نازل شده است؛ در 113 سوره به عنوان سرفصل آمده و از آنجا كه اول سوره برائت بسم الله نازل نشده و در سوره نمل علاوه بر ابتداي سوره، در آيه «انّه من سليمان و انّه بسم الله الرّحمن الرّحيم» نيز اين جمله مباركه آمده است در جمع به  114 آيه مي رسد.

بسمله، بخشي از سوره
«بسم الله الرّحمن الرّحيم» جزء سوره حمد و ديگر سوره هاي قرآن به شمار مي رود- الّا سوره توبه- و اگر كسي سوره حمد را در نماز يا غيرنماز، واجب شد كه بخواند، اگر اين آيه بسم الله را نخواند سوره را ناقص خوانده، چرا كه اين آيه جزء سوره فاتحه الكتاب است. بنابر روايتي، احتمالا براي اولين بار، سلمان فارسي به درخواست ايرانيان ترجمه سوره حمد و «بسم الله الرّحمن الرّحيم» را انجام داد كه در آن ترجمه «بسم الله...» «به نام يزدان بخشاونده» آمده و در ترجمه تفسير طبري كه مترجم آن ناشناس است، به صورت «به نام خداي مهربان بخشاينده» ذكر شده و تا زمان حاضر با اندك تفاوتي به صورت «به نام خداوند بخشنده مهربان» باقي مانده است. عبارت «بسم الله الرّحمن الرّحيم» نخستين عبارت قرآن است كه در اول سوره علق(اقرا) بر پيامبر(ص) نازل شد و در احاديث شيعي اين عبارت سرآغاز قرآن معرفي شده است. از روايتي كه كليني از امام صادق(ع) نقل مي كند، آغاز همه كتب آسماني «بسم الله الرّحمن الرّحيم» بوده است. اين عبارت در ابتداي تمام سوره هاي قرآن، جزء سوره برائت (توبه) آمده است. همچنين سوگند دادن خدا به «بسم الله الرّحمن الرّحيم»، در برخي ادعيه حاكي از ارزش اين آيه است.

ارتباط محتواي «بسم الله» با مضمون هر سوره
براساس نظر اكثر مفسران هر باري كه «بسم الله الرّحمن الرّحيم» نازل مي شد معناي جديد و مصداق تازه اي را در برداشت به اين معني كه محتواي بسم الله آن سوره با مضمون آن سوره در ارتباط است. چون مضمون سور فرق مي كند، مضمون اين بسم الله ها هم فرق خواهد كرد و پايان هر سوره با نازل شدن بسم الله سوره بعد مشخص مي شد.

نافرجام بودن هر كاري كه با نام خدا آغاز نشود
خداي متعال براي اين كه به انسان ها بياموزد كه كار را به نام خدا آغاز كنند هم سوره هاي قرآن و هم ابتداي قرآن را با «بسم الله الرّحمن الرّحيم» آغاز كرده و علماي فريقين(شيعه و سنّي) از رسول خدا(ص) نقل كرده اند «كلّ امر ذي بال لم يبدأ فيه به بسم الله فهو ابتر»؛ «هر كاري كه با نام خدا شروع نشود ابتر است». بنابراين اگر انسان كاري را به نام خدا شروع نكند، هرگز به مقصد نمي رسد.

عبادتي كه با نام خدا شروع نشود هم ابتر است
خداي سبحان با آغاز سوره فاتحه الكتاب به بسم الله، به ما آموخت كه اين حمد و عبادت خدا را نيز به نام خدا آغاز كنيد تا به مقصد برسيد. معلوم مي شود اگر عبادت هم به نام خدا نباشد ابتر است چون حسن فعلي دارد ولي ارتباط را انسان حفظ نكرده است. هر چه به نام خدا نباشد، او هالك است زيرا چيزي كه به نام خدا نباشد لاشيء است به صورت شيء. بقاء فقط از آن خداست و كاري كه براي وجه الله نباشد پايدار نيست.امام صادق(ع) در روايتي از بسم الله به عنوان كليد درهاي طاعت ياد كرده و مي فرمايد: درهاي گناهان را با استعاذه(پناه بردن به خدا) ببنديد و درهاي طاعت را با بسم الله گفتن بگشاييد.همچنين امام صادق(ع) در حديثي فرمودند: هرگاه يكي از شما وضو بگيرد و «بسم الله الرّحمن الرّحيم» نگويد، شيطان در آن شريك است و اگر غذا بخورد و آب بنوشد يا لباس بپوشد و هر كاري كه بايد نام خدا را بر آن جاري سازد، انجام دهد و چنين نكند، شيطان در آن شريك است.

قداست و بركت نام خدا
«بسم الله الرّحمن الرّحيم» آنچنان از قداست برخوردار است كه انسان ها موظفند اين نام را تسبيح و تكريم كرده و آن را فراموش نكنند. نه اين نام را در جاي باطل به كار برند و نه در كار حق از اين نام غفلت كنند و نه در كنار اين نام، نام ديگري يا ديگران را ببرند؛ لذا خداي سبحان، هم اين اسم را مظهر بركت قرار داد، هم مظهر تسبيح، هم اوصاف تشبيهيه را در اين اسم ظاهر كرد و هم بركات تنزيهيه را، هم فرمود «تبارك اسم ربك» هم فرمود «سبح اسم ربك»خداوند فرمود: «فسبح باسم ربك العظيم» و «سبح اسم ربك الاعلي» (اين نام را تنزيه بكن). اين طور نباشد كه در كنار اين نام شريكي براي او قائل باشي و بگويي به نام خدا و به نام خلق قهرمان خدا. اين تنزيه نام خدا نيست. اين توهين نام است كه در كنار اين نام، نام ديگري يا ديگران باشد؛ و مبادا بگويي اول به نام خدا، دوم به نام فلان شخص. خدا نامش اولي است كه ثاني برنمي دارد. نه در كنار او نامي است، نه او اول است و ديگري يا ديگران ثاني. اين نام را تنزيه بكن.وقتي آيه «سبح اسم ربك الاعلي»(سوره اعلي) نازل شد، رسول خدا (ص) فرمود:«اجعلوها في سجودكم» آن را درسجده قرار بدهيد، كه درسجده مي گوييم:سبحان ربّي الاعلي و بحمده،. وقتي آيه «فبح باسم ربك العظيم»(سوره واقعه) نازل شد پيامبر (ص) فرمود:«اجعلوها في ركوعكم» لذا درركوع مي گوييم: سبحان ربّي العظيم و بحمده. اينكه خداي سبحان فرمود نام مرا گرامي بداريد«تبارك اسم ربك ذي الجلال و الاكرام» براي اينكه اين نام منشأ بركت است. اين نام نشانه و علامت آن هستي محض است كه همه خيرات از ناحيه اوست.علماي فريقين(شيعه و سني) از رسول خدا نقل كرده اند«كل امر ذي بال لم يبدأ فيه به اسم الله فهو ابتر» يعني «هركاري كه به نام خدا شروع نشود ابتر است». بنابراين اگر انسان كاري را به نام خدا شروع نكند، هرگز به مقصد نمي رسد.

ذكر نام خدا، شرط حليّت ذبيحه
خداوند در قرآن مي فرمايد:«ولاتأكلوا مما لم يذكر اسم الله عليه و انه لفسق» كه اين يك حكم شرعي است. دستوراسلام اين است كه وقتي مي خواهيد ذبيحه را ذبح كنيد، نام خدا را ببريد «فاذكروا اسم الله عليها». اين جنبه اثباتي قضيه و اگر كسي عمداً نام خدا را نبرد، آن حيوان مردار مي شود؛ يعني چيزي كه حلال و طيب و طاهر بود مي شود مردار و حرام و آلوده.يك شرط حليت ذبيحه آن است كه ذابح مسلمان باشد و يك شرط ديگر اين است كه حين ذبح بگويد «بسم الله الرّحمن الرّحيم». اگر يك مسلماني در حين ذبح، عمداً بسم الله را نگفت يا گفت به نام نامي فلان فرد و غيره و ذبيحه را سر بريد اين گاو و گوسفند حلال وپاك با اين كار حرام و آلوده مي شود.

بسم الله، نشانه دين اسلام
پيامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) علاوه بر توصيه هاي عام نسبت به ذكر بسمله، گفتن«بسم الله الرّحمن الرّحيم» درمواردي خاصّ، مانند اوقات خوردن غذا، نوشتن نامه، رفتن به بستر براي خواب وبرخاستن از بستر تاكيد بيشتري بر بيان بسم الله داشتند. با اين اوصاف، ذكر بسمله براي مسلمانان به صورت شعار ونشانه دين و اسلام در آمده است و بلند گفتن آن از نشانه هاي ايمان شمرده مي شود، چنانكه پيامبراكرم (ص) هنگام تلاوت قرآن، بسمله را با صداي بلند مي گفت و مشركان از او روي برمي گرداندند كه آيه 64 سوره اسراء به همين نكته اشاره دارد.

منبع:
درس هاي تفسير آيت الله جوادي آملي /به نقل از خبرگزاري فارس.

سیر و سفر
مناسبت های خاصّ
دقیق و مستند بدانیم.
حکایت های شنیدنی و ...
شعر سروده هایی از شاعران
دل نوشته ها و دل گویه های ادبی